[b]Κείμενα από εξερευνημένα σπήλαια στη περιοχή του δήμου Βοιών.[/b]

1. Σπήλαιο «Αγίου Ανδρέα» Καστανέας Βοιών.
Της Άννας Πετροχείλου
Οι μέλισσες που ήταν πάντα ξεδιψασμένες βγαίνοντας από μια τρύπα στην άνυδρη περιοχή του εξωκλησιού Αγίου Ανδρέα, που βρίσκεται στα Β.ΒΑ του χωριού Κάτω Καστανιά Βοιών, σε απόσταση μισής ώρας, έκαναν εντύπωση στο γέρο Σπ. Στιβακτά, ιδιοκτήτη της περιοχής όπου έβοσκε τα ζώα του. Έτσι βρέθηκε το σπήλαιο.
Περιγραφή.
Κατεβαίνοντας ελικοειδή διάδρομο, θα επισκεφθούμε τον «Πρώτο Θάλαμο» καταστόλιστο από μικρούς και μεγάλους σταλαγμίτες και κολώνες. Αριστερά του βρίσκεται ο «Κόκκινος Θάλαμος»αρκετά κατηφορικός. Δεξιά ωραιότατες κατά σειρά κολώνες, μας χωρίζουν από τον επόμενο και τεράστιο «Θάλαμο του Νερού».Πήρε το όνομά του από τη μικρή λεκάνη νερού που βρίσκεται σε αυτόν και που έγινε αφορμή να αποκαλυφθεί το σπήλαιο. Δεξιά μας, σειρά από τεράστιους σταλαγμίτες σε ψηλότερο επίπεδο, σαν εκτεταμένος εξώστης, μας χωρίζουν από τα «Διαμερίσματα των Θάμνων». Τους σταλαγμίτες διαδέχονται πελώριες κολώνες, σωστοί «Γίγαντες». Από εδώ αρχίζει ο «Θάλαμος των Μανιταριών». Είναι μια απέραντη σάλα καταστόλιστη από σταλαγμίτες τύπου «μανιτάρι». Προχωρώντας ανάμεσά τους θα κατεβούμε τη «Βασιλική Σκάλα», στολισμένη με σταλαγμίτες τύπου «κάκτος». Η κομψότητά τους και οι συνθέσεις τους παρουσιάζουν σωστό εξωτικό κήπο, που θα μας οδηγήσει στο «Θάλαμο των Ελάτων». Εδώ προκαλούν δέος οι γιγάντιοι σταλαγμίτες σε τύπο «έλατο». Ανεβαίνοντας άλλη σκάλα θα επισκεφθούμε τον «Θάλαμο των Λαμπάδων». Οι αλαβάστρινοι σταλαγμίτες τύπου «λαμπάδα» είναι αναπτυγμένοι σε δύο συγκροτήματα. Περνώντας ανάμεσά τους και περιστροφικά, κατεβαίνουμε τη «Σκάλα με τα Νούφαρα» που θα μας οδηγήσει πάλι στο «Θάλαμο των ελάτων» και με άλλο διάδρομο θα επισκεφθούμε το «Σοκολατένιο Θάλαμο». Μια θαυμάσια κολώνα σαν από σοκολάτα δεσπόζει στο κέντρο του. Στα αριστερά της από ένα άνοιγμα απολαμβάνουμε τον «Αλαβάστρινο Θάλαμο». Ο στολισμός του κατάλευκος και διαφανής έρχεται σε αντίθεση με τον προηγούμενο σε χρώμα και ποιότητα. Μετά θα επισκεφθούμε τον «Εκτεταμένο Εξώστη» που πάνω του είναι το «Διαμέρισμα των Θάμνων». Ελικοειδής διάδρομος θα μας οδηγήσει ανάμεσά τους για να απολαύσουμε από ψηλά πανοραμικά όλη την ομορφιά των θαλάμων που επισκεφθήκαμε.


2. Βάραθρο στο «Τσαλαβουτέικο» μαντρί.
Θέση: Το σπήλαιο βρίσκεται στη δυτική πλαγιά του ακρωτηρίου Καμήλι σε υψόμετρο 125μ. Χωματόδρομος, αριστερά όπως κατεβαίνουμε για την νότια παραλία του και τον άγιο Γεώργιο, οδηγεί σε αδιέξοδο, ακριβώς στο εγκαταλελειμμένο τελευταία Τσαλαβούτέϊκο μαντρί.
Περιγραφή. Η ανθρώπινη παρέμβαση είναι έντονη με πεζούλια και φράχτες στην αίθουσα που έχει διαστάσεις 18.00. x 15.00. Στο σπήλαιο αυτό η φύση με σταλακτιτικό υλικό από διάκλαση της οροφής, δημιούργησε μεγάλο παραπέτασμα διαστάσεων 4.00 x 4.00 που χωρίζει την αίθουσα. Το αρχικό τμήμα από την είσοδο είναι κατηφορικό. Στο τελείωμα του σπηλαίου και στα ΝΑ υπάρχει λιθόκτιστος τοίχος ξερολιθιάς που φράζει την είσοδο σε βαθιά διάκλαση, με βάραθρο βάθους 55 μέτρων σχεδόν μονοκόμματο. Επίσης υπάρχει μικρή αίθουσα χωρίς διάκοσμο και μπαζωμένη, αλλά με ένα εντυπωσιακό γκουρ γεμάτο με νερό .


3. Δύο σπήλαια στα «Χαράκια».
Μετά το σπήλαιο στα «Κόκαλα» στη περιοχή του οικισμού της Σκλαβούνας ο δρόμος φτάνει σε αδιέξοδο όπου υπάρχει και εκκλησία. Ανηφορίζοντας μέσα στα ρουμάνια υπάρχει μία μικρή σχισμή, το Μικρό Χαράκι που μόλις επιτρέπει να εισέλθουν 2-3 άτομα. Πιο πάνω υπάρχει και το μεγάλο Χαράκι για τη χρήση των ποιμένων της περιοχής, που είναι μία κατηφορική διάκλαση. Λόγω των χαρακτηριστικών αυτών φαινομένων ονομάστηκε και η περιοχή Χαράκια.


4. Τρεις Θαλασσοσπηλιές παραλίας Βαρκό.
Στη πανέμορφη και γραφική παραλία Βαρκό (από το «Βαρικό» που είναι έδαφος με γονιμότητα και υγρασία) με σπηλαιοκατάδυση εξερευνήθηκαν τρία υποθαλάσσια σπηλαιώματα. Το ένα είναι ένας θάλαμος διαστάσεων δωματίου κάτω από την επιφάνεια της θάλασσας με στενά σημεία που δεν μας επέτρεψαν τη προσπέλασή μας ενδότερα. Το άλλο είναι μία διάκλαση (σχισμή) που δείχνει ότι αποκόπηκε ένα τμήμα στεριάς και μας επιτρέπει να περνάμε ανάμεσά του με σχετική δυσκολία λόγω διαστάσεων και καταδυτικού εξοπλισμού. Το τρίτο είναι ένα σχίσιμο μέσα στο νερό που επιτρέπει μικρή διείσδυση.

5. Μικρός «Περιστεριάς» Λάκας Καταβόθρες.
Βρίσκεται στο οροπέδιο «Καταβόθρες» ανατολικά του δδ Κάμπου δήμου Βοιών και βόρια του μονοπατιού Αδιάκοπου – Άνω Καστανέα. Στη μεγάλη δολίνη που σχηματίστηκε η Λάκα με τις πεζούλες παλαιότερης αγροτικής και κτηνοτροφικής ενασχόλησης των κατοίκων της περιοχής οι βόρειες απορροές διοχετεύονται στην είσοδο του βαράθρου βάθους 52 μέτρων με μικρή αίθουσα στο τελείωμά του, αλλά χωρίς ιδιαίτερο διάκοσμο. Το άνοιγμα περιβάλλεται από μικρή όαση θαμνώδους βλάστησης και από ένα αιωνόβιο πουρνάρι και σε αυτήν μας οδηγεί από μακριά η μεγάλη συκιά που στέκεται εκεί κοντά και στο μέσον της λάκας.


6. Μεγάλος «Περιστεριάς» Λάκας Καταβόθρες. (το λέγαμε Καταβόθρα Άνω Καστανέας)
Αποτελεί την επιβράβευση του μόχθου μας με τις αποστολές, που πραγματοποιήθηκαν όλο αυτό το διάστημα, της υλοποίησης του Σχεδίου Δράσης για τα σπήλαια του Δήμου Βοιών΄ προέκυψε με εξερεύνηση άγνωστου και μεγάλου σπηλαίου εκπληκτικών εντυπώσεων. Η εξερεύνηση διήρκεσε δύο ημέρες μέχρι που επιστρέψαμε από τα βουνά με τα φωτιστικά μας ανάμεσα στα γιδόστρατα και με την ευμενή χρήση των δορυφορικών ενδείξεων με τα GPS. Το μεγάλο άνοιγμά του διακρίνεται από τα γύρω βουνά μεγαλοπρεπώς και έντονα προκλητικό από τη πρώτη στιγμή της αναζήτησής του μπροστά στη ματιά μας. Η τεράστια δολίνη με τη λάκα Καταβόθρες διοχετεύει το κύριο όγκο των απορροών του οροπεδίου και των πλαγιών με τρόπο που δεν φεύγει ούτε σταγόνα από κάποια ρεματιά. Επακόλουθο της διαβρωσιγενούς ιδιότητας του νερού είναι το μεγάλο ετούτο σπηλαιολογικό φαινόμενο Το εντυπωσιακό άνοιγμά του, σε 10 μέτρα κάθετο βράχο από την ανατολική πλευρά, δέχεται τους μικρούς τοπικούς χείμαρρους. Η πρώτη κάθοδος οδηγεί στα 32 μέτρα βάθος. Μετά από μερικά μέτρα δεύτερο βάραθρο 24 μέτρων κλιμακώνει την πορεία μας και αμέσως τρίτο σε άλλα 32 μέτρα βάθος. Ο μεγάλος υποχθόνιος καταρράκτης με τη δύναμη της πτώσης των νερών σχημάτισε μεγάλη 15μετρη αίθουσα. Η σκληρή πλάκα στο βάθος αυτό αντιστάθηκε διοχετεύοντας τα νερά σε οριζόντια συνολική πορεία 105 μέτρων. Στα ενδιάμεσα περίπου αυτής σχηματίστηκε στεγνό για την εποχή σιφόνι, αφού η πλάκα αντιστάθηκε στη διάβρωση ακόμη περισσότερο. Σε αρκετά σημεία υπάρχει πλούσιος διάκοσμος Στο τελείωμα της οριζόντιας διαδρομής υπάρχει νέο κατέβασμα για χρήση σχοινιών 20 μέτρων. Ακολουθεί μαίανδρος, δηλαδή στενός διάδρομος 50 μέτρων με μικρές στροφές που οδηγεί με αντιστήριξη κατηφορικά σε αίθουσα 4Χ6 μέτρα με μικρή λίμνη νερού, όπου τελειώνει η εξερεύνηση.
Είναι το δεύτερο σπήλαιο των εξερευνήσεων σε μέγεθος στο νότιο Πάρνωνα μετά την τρύπα του «Βοριά» με 750 μέτρα διαδρομών, αφού άλλα δύο σπήλαια στο Πλατώρι Βελλιών Μονεμβασίας και το σπήλαιο των «Αυγών» στα Νιάτα Λακωνίας φτάνουν στα 200 μέτρα.

7. Βάραθρο στου «Μανολίτη». (το λέγαμε στου Μειμέτη το μαντρί)
Στον Άγιο Παντελεήμονα τελειώνει το μονοπάτι 33 και αρχίζει ο χωματόδρομος που οδηγεί στην Άνω Καστανέα. Λίγο πιο πάνω από το εκκλησάκι βρίσκεται το μαντρί του Γιώργου Μεϊμέτη. Στα 50 μέτρα επί της πλαγιάς και ανάμεσα στη θαμνώδη βλάστηση ο ίδιος και ο πατέρας του μας υπέδειξαν βάραθρο στα 274μ ύψος που αρκετές φορές το χειμώνα βγάζει ατμό, το οποίο δεν εξερευνήθηκε στην πρώτη αποστολή. Δεν ήταν η ώρα του αλλά δεν άργησε, χάριν της υλοποίησης του προαναφερθέντος Σχεδίου Δράσης από το Υπουργείο Απασχόλησης και Κοινωνικής Προστασίας.
Αγκιστρώσαμε τα στατικά και ισχυρά σπηλαιολογικά σχοινιά στα βράχια με το βάραθρο αυτό της Άνω Καστανέας που είναι εύκολα στη διάβρωση από τα νερά, συνθέτουν πανέμορφα τοπία, αλλά βοηθούν και στο σχηματισμό πολλών σπηλαίων, όπως προαναφέραμε. Η κάθοδος σε 25 βάθος έδειξε ότι στη περιοχή αυτή είχε σχηματιστεί στους πρότερους γεωλογικούς χρόνους ένα ρήγμα με 165 μοίρες κατεύθυνση κοντά στην επιφάνεια του εδάφους. Το μικρό άνοιγμα ανάμεσα στα βράχια και στη χαμηλή βλάστηση μας έδωσε την δυνατότητα να εισέλθουμε και να μετρήσουμε 18 μέτρα μήκος και μέγιστο πλάτος 2,5 μέτρα. Η χαρακτηριστική υγρασία από τα βάθη του βαράθρου αυτού, όπως μας την είχαν περιγράψει, εμπόδιζε τη φωτογράφισή του αφού αμέσως θόλωνε το κρύσταλλο του φωτογραφικού μας φακού!!


8. Βάραθρο στις «Ανέζες».
Οι αναφορές και μόνο δεν ήταν επαρκείς, αφού η περιοχή του σπηλαίου αυτού είναι άγνωστη πλέον για τους λίγους ντόπιους. Μας ανέφεραν ότι έπεφταν μέσα στο μεγάλο ανοικτό βάραθρο τα κατσίκια τους και για τούτο δεν το προσέγγιζαν. Έτσι ρουμάνιασε με ψηλή βλάστηση γύρω του. Στη συνέχεια εγκαταλείφτηκε η βόσκηση και έμεινε στις μνήμες των ντόπιων και στις αναφορές τους. Μας υποσχέθηκαν ότι θα το βρουν κάποια στιγμή, για να μας οδηγήσουν σε αυτό. Κάποιες αναφορές παλαιότερων σπηλαιολόγων μας θύμισαν ένα βάραθρο που εξερεύνησαν εκεί κοντά με το τουριστικό της Καστανέας με βάθος 30 μέτρα περίπου και πολλούς σκελετούς κατσικιών που μάλλον είναι το εν λόγω βάραθρο. Όσο για την ονομασία που συνηθίζεται στη περιοχή, είναι παραφθορά γυναικείου ονόματος, μάλλον του « Αναστασία» που το έκαναν « Ανέζα».


9. Σπήλαιο της «Σκίτζας».
Οι αναφορές για μικρό σπήλαιο επάνω από την Άνω Καστανέα δεν καρποφόρησαν για να το βρούμε. Οι κάτοικοι περιγράφουν μικρό σχίσμα σε βράχια κοντά σε μαντρί - όπως φαίνεται και από την ονομασία του - και δεν έχει κάτι το ιδιαίτερο. Φυσικά όλοι οι σχηματισμοί έχουν την αξία τους και τα σπηλαιώματα ακόμη μας μεταφέρουν πληροφορίες από τις παμπάλαιες γεωλογικές εποχές και τις μεταβολές σε κάθε περιοχή.


10. Βάραθρο του «Δεσπότη» ή «Περλεγκίνας».
Ονομάστηκε σύμφωνα με την παράδοση στη περιοχή, διότι έριξαν μέσα στο βάραθρο ένα δεσπότη. Βρίσκεται νότια του μονοπατιού του Αδιάκοπου και της Λάκας «Καταβόθρες» και προσεγγίζεται με μονοπάτι κατηφορικό από τη κορυφογραμμή με τη Λάκα και το μαντρί του Γιώργου Μεϊμέτη, η οποία είναι συνέχεια στα βόρια του όρους Φαρακλού. Πριν το μονοπάτι στρίψει ΝΑ για την Άνω Καστανέα στα 100 μέτρα βόρια υπάρχει ανάμεσα σε πλούσια βλάστηση η είσοδος βαράθρου 9 μέτρων. Με την κάθοδο σε αυτή διαπιστώνεται διάκλαση με δύο μικρές διαδρομές προς ΒΑ και ΝΔ.


11. «Ατμότρυπα» στη Λάκα
Στη κορυφογραμμή του Φαρακλού λίγο επάνω από το μαντρί του Γιώργου Μεϊμέτη υπάρχει μία μικρή τρύπα 20 εκατοστών που βρυχάται αέρα από τα ενδότερα της γης. Το χειμώνα με τα κρύα η υγρασία που εξέρχεται με τον αέρα δείχνει σαν καπνός λόγω των υγροποιημένων ατμών και την ονομάζουν «Ατμότρυπα». Δοκιμάσαμε σχετική διάνοιξη, αφού το έδαφος αποτελείται από χώματα και πέτρες. Βγάζοντας τη δεύτερη πέτρα εμφανίστηκε ένας μαύρος σκορπιός γνώριμος στις επισκέψεις μας στα σπήλαια του νότιου Πάρνωνα. Με την άποψη που πρόβαλε ένας από τη σπηλαιοσυντροφιά μας να την αφήσουμε για αργότερα και να την δούμε το χειμώνα να καπνίζει, αναβάλαμε την διάνοιξη συνεχίζοντας άλλες εξερευνήσεις.


12. Σπηλιά στα «Κόκαλα».
Βρίσκεται πάνω από το Βατικιώτικο κάμπο και στα ΒΔ αυτού πηγαίνοντας
πρός Λυκίμι, οικισμού Σκλαβούνας, με μικρή ανάβαση στη πλαγιά. Μικρό περιτριγύρισμα ξερολιθιάς προστάτευε τα ζώα παλαιότερες εποχές και τους ποιμένες σε δύσκολες καιρικές συνθήκες. Σκυφτά μπορεί να την επισκεφτεί κάποιος χωρίς να παρατηρήσει κάτι το ιδιαίτερο. Εισπράξαμε όμως το πανόραμα στο Μαλέα και το Βατικιώτικο κάμπο με τα νησιά Κύθηρα και Ελαφόνησο ριγμένα στο πέλαγος και στα αριστερά μας τα εντυπωσιακά στις εξερευνήσεις μας οροπέδια του Πάνω και Κάτω Κούνου. Η αγωνία των ντόπιων οδηγών μας για τα περιβόητα «κόκαλα» δεν επιβεβαίωσε τις αναφορές των παλαιότερων, αφού μάλλον αυτά αλλοιώθηκαν με το πέρασμα του χρόνου. Η ονομασία σπηλιά στα «Κόκαλα» θα θυμίζει το γεγονός για κάποια παλαιότερη εποχή που έμειναν εκεί για άγνωστο λόγο και μας μετέφερε την ύπαρξή τους η τοπική παράδοση.


13. Βάραθρο στο «Παρατηρητήριο των Γερμανών».
Για άλλη μία φορά τα μηχανήματα κατά την διάνοιξη δρόμου από τα Απολιθωμένα του Μαλέα προς το Παρατηρητήριο στη κορυφογραμμή επί γερμανικής κατοχής εμφάνισαν ένα ακόμη επιφανειακό ρήγμα. Αυτό βρίσκεται μόλις λίγο κάτω από το έδαφος και το άνοιγμα επάνω στο δρόμο μας οδηγεί λίγα μέτρα στα ενδότερά του. Χαρακτηριστικός είναι ο βράχος που άφησαν οι εργαζόμενοι στη διάνοιξη αυτή για προστασία διερχόμενων οχημάτων. Αν και η κατασκευή σταμάτησε αδιέξοδα λίγο πριν το Παρατηρητήριο -κάποια στιγμή ίσως συνεχιστούν οι εργασίες αποπεράτωσης του έργου αυτού - καλό θα είναι σαν μνημείο της φύσης να μη σκεπαστεί, αλλά να επικαλυφτεί με σιδερένιο πλέγμα και να το βλέπουν οι διερχόμενοι χωρίς να κινδυνεύουν.